یۆز‌ییرمینجی درس

فعل‌لر (49)

فعلی باغلاما

1-    آرکن 2/ یارکن 2/، یرکن 4/ ییرکن 4/، میشکن 4:

   بو اۆچ گروه شکیلچى ایله عئینى بیر نوع فعلى باغلاما دۆزه‌لیر. بونلارین هر اۆچۆنون اساس عونصورو "ایکن" کؤمکچى فعلینین "کن" عونصورودور. بو عونصور:

1. غیر قطعى گله‌جک زامان شکیلچی‌لریله بیرله‌شیب بیرینجى دسته شکیلچی‌لرى "آرکن"،

2. ایندیکى زامان شکیلچی‌لریله "یر 4" بیرله‌شیب ایکینجى دسته شکیلچی‌لرى "یرکن"،

3. نقلى کئچمیش زامان شکیلچی‌سی ایله "میش" بیرله‌شیب اۆچۆنجۆ دسته شکیلچی‌لرى "میشکن" اورتایا گتیرمیشدیر. بو فعلى باغلامالارین دا هم ایجابى، هم ده اینکارى ایشله‌نر.

  بو شکیلچی‌لرله دۆزه‌لن فعلى باغلامالار زامان و حال-وضعیت مضمونو ایفا ائدیر:

گئجه یاتماغا حاضیرلاشارکن گؤى گورولدادى. گلرکن، یئیرکن، قالایارکن، قورویورکن، گلمیشکن...

   بو فعلى باغلامالار ساده جۆمله‌ده، حرکت طرزى وظیفه‌سى داشیییر:

بَنا سوواغى یایارکن اوخویوردو.

اونلار یاریشا حاضیرلانارکن دانیشیردیلار.

او جاسوس گلمه‌میشکن، گلین سؤزلریمیزى دانیشاق.

2-    دیقجا 4:

   بو شکیلچی‌لرله فعل کؤک‌لریندن زامان، حال-وضعیت و داواملی‌لیق مضمونلو فعلى باغلامالار دۆزه‌لیر و جۆمله‌نین اساس فعلیله بیر زاماندا بیر ایشین باش وئرمه‌سینى داواملا بیلدیریر.

مثلا "ستارخانین اؤلومو فاجیعه‌سینه فیکیرلشدیکجه اینسان تأسوفله‌نیر." جۆمله‌سینده کى "فیکیرلشدیکجه" فعلى باغلاماسى هم حال-وضعیت بیلدیریر، هم ده بو ایشین داواملى بیر زاماندا باش وئرمه‌سینى گؤستریر.

   بونلار ساده گئنیش جۆمله‌ده، فعلى باغلاما ترکیبى عمله گتیرر و جۆمله‌نین مۆرکب ظرفى اولور.

هاوا ایشیقلاندیقجا تبریزین مؤحتشم "ارک قالاسى" گؤرونمه‌یه باشلاییردى.

بورادا "هاوا ایشیقلاندیقجا" فعلى باغلاما ترکیب‌یدیر، هم ده، جۆمله‌نین مۆرکب ظرفی‌دیر.