یۆزاون‌بئشینجی درس

فعل‌لر (44)

فعلین عمومى شکیل‌لرى

   کئچن درسلرده اؤیرندییگمیز شکیل‌لرین هر بیرینین اؤزۆنه اؤزل شکیلچى وارایدى.

   بونا گؤره ده، او شکیل‌لرین هامیسینا خصوصى شکیل‌لر دئییلر. دیلیمیزده بو خصوصى شکیل‌لردن باشقا فعلین ائله شکیل‌لرى ده واردیر کى، فعلین گؤردویوموز بۆتۆن شکیل‌لرى، زامانلارى، شخصلرى و نوعلاریندا ایشله‌نه بیلر. فعلین بو شکیل‌لرینه عمومى شکیل‌لر دئییلیر. فعلین باجاریق و سوال شکیل‌لرى بونلاردان دیر:

1-    فعلین باجاریق شکلى:

   بو شکلى دۆزه‌لتمک اۆچۆن،  هر بیر فعلین کؤکونه، اگر سس‌سیزله قورتارسا، "آ-ه" و اگر سسلى ایله قورتاسا "یا-یه" آرتیریلار و اوندان سونرا "بیلمک" فعلى گلیب صرف اولار، بو صرفده اصل فعل ثابیت قالار: یازا بیلرم، گؤره بیله‌جه‌یم، آلا بیلمیشدیم.

فعلین بۆتۆن شکیل‌لرینین باجاریق شکلى ده اولا بیلر:

1. مصدر شکلى:  یازا بیلمک، گؤره بیلمک.

2.امر شکلى: یازا بیل، گؤره بیلین.

3. شهودى کئچمیش: یازا بیلدیم، گؤره بیلدینیز.

4. نقلى کئچمیش: یازا بیلمیشم، گؤره بیلمیش‌سیز.

5. داواملى کئچمیش 1: یازا بیلیردیم، گؤره بیلدینیز.

6. داواملى کئچمیش 2: یازا بیلردیم، گؤره بیلردیز.

7. اوزاق کئچمیش: یازابیلمیشدیم، گؤره بیلمیشدینیز.

8. ایندیکى زامان: یازا بیلیرم، گؤره بیلیرسینیز.

9. قطعى گله‌جک: یازا بیله جگم، گؤره بیله جکسیز.

10. غیر قطعى گله‌جک زامان: یازا بیلرم، گؤره بیلرسینیز.

11. غیر شهودیلر: یازا بیلرمیشم، گؤره بیلرمیشسیز.

12. لازیم شکیل: یازا بیله سىیم، یازا بیله‌سی‌سینیز.

13. واجیب شکیل: یازا بیلمه لىسینیز، یازا بیلمه لىیم.

14. داوام شکلى: یازا بیلمکده‌یم، گؤره بیلمکده‌سینیز.

15. شرط شکلى: یازا بیلسم، گؤره بیلسه نیز.

   باجاریق شکلینین اینکار علامتى "بیلمک" فعلینه آرتیریلان "ما" دیر: یازا بیلمیرم، یازا بیلمه سم، ...

2-    فعلین سوال شکلى:

   فعلین سوال شکلینین علامتى "مى؟-مو؟" دور کى، فعلین استیثناسیز بۆتۆن زامانلارى، شکیل‌لرى و نوعلاریندا فعلین سونونا آرتیریلار: گلردین مى؟، گؤرموش سونوزمو؟، یازا بیلرمیشم مى؟... بونلار ایسیم، صیفت، ساى و عوضلیک‌لرله ده ایشله‌نه بیلر.