سَکسَن‌بئشینجی درس

فعل (14)

فعل‌لرده زامان:

*کئچمیش زامان

* نقلى کئچمیش:

   شهودى کئچمیشده خبر وئرن اؤزۆ ایشین ایجراسینین شاهیدى اولموشدور، آنجاق نقلى کئچمیشده بئله دئییل، خبر وئرن اؤزۆ اونون شاهیدى اولمامیش، یالنیز ایشین نتیجه‌سینى بیلدیریر.

   مسئله‌نین تام آیدین اولماسى اۆچۆن  آشاغیداکى ایضاحلارا فیکیر وئرمه‌لیییک:

"من یازمیشام"، "سن یازمیسان"، "اونلار یازمیش" جۆمله‌لرینه فیکیر وئرک. خبر وئرن ایکینجى و اۆچۆنجۆ شخصلرده ایشین ایجراسینا شاهید اولمامیشدیر، اونا گؤره جۆمله‌لر نقلى شکیلده دئییلیر. آنجاق "من یازمیشام" جۆمله‌سینده ایشى گؤرن "من" اؤزۆدور، بوندا شوبهه یوخدور. آنجاق اونو دینله‌ین طرفلر (ایکینجى و اۆچۆنجۆ شخصلر) ایشین ایجراسینا شاهید اولمامیشلار بونا گؤره بیرینجى شخص نقلى شکیلده خبر وئرمه‌یه مجبوردور.

   نقلى کئچمیشده ایش کئچمیشده باش وئرسه ده، اونون اثرى خبر وئریلن زامانا قدر، ایندیکى زامانا قدر قالماقدادیر.

   نقلى کئچمیشین غئیر شهودى نوعلارى دا واردیر: من یازمیشام.

   من یازمیش ایمیشام.

   "شهودى کئچمیش"-له "نقلى کئچمیش"-ین فرقینی بیلمک اۆچۆن  قئید ائتمک اولار کى، بیرینجیده شهودیلیک، قطعى‌لیک آنلامى و معناسى اولدوغو اۆچۆن ، اونلارا کؤمکچى "ایدى" و "ایمیش" فعل‌لرى قوشماق و مۆرکب فعل‌لر یاراتماق اولماز، آنجاق نقلى کئچمیشده قیسما غیرشهودى، غیر قطعى‌لیک آنلامى حوکم سۆردویو اۆچۆن ، اونلارا کؤمکچى "ایدى" و "ایمیش" فعل‌لرینى قوشوب، مۆرکب فعل‌لر یاراتماق اولار: گلمیش ایدیم، گلمیش ایدى، ...

نقلى کئچمیشین موعاصیر دیلیمیزده علامتی دؤرد چئشیدلى"میش 4" دیر.

قدیم دؤورلردن بو گۆنه قدر ایکینجى و اۆچۆنجۆ شخصلرده یوخاریدا گلن شکیلچی‌لرین یئرینه دؤرد چئشیدلى "یب 4" شکیلچیسینى ده ایشله‌درلر: یازیبسان، یازیبدیر، ...

   نقلى کئچمیشین صرفى:

* تصدیق:

من اوخوموشام، سن اوخوموشسان/اوخویوبسان/اوخوموسان،او اوخوموش(اوخوموشدور)/اوخویوب(اوخویوبدور)، بیزاوخوموشوق،سیزاوخوموشسوز(اوخوموشسونوز)/اوخویوبسوز(اوخویوبسونوز)،اونلار اوخوموشلار/ اوخویوبلار.

* اینکار:

من‌اوخومامیشام،سن‌اوخومامیشسان/اوخوماییبسان/اوخومامیسان، او اوخومامیش(اوخومامیش‌دیر)/ اوخوماییب(اوخوماییب‌دیر)،

بیزاوخومامیشیق،سیزاوخومامیش‌سیز(اوخومامیش‌سینیز)/اوخوماییب‌سیز(اوخوماییب‌سینیز)،اونلاراوخومامیشلار/ اوخوماییبلار.