اوتوزسککیزینجی درس

"ایسیم‌لرده خبر علامتی"

   "ستارخان قهرماندیر." سؤزلرى بیتمیش بیر فیکرى بیلدیریر، اونا گؤره ده، جۆمله‌دیر. بورادا "دیر" شکیلچی‌سی فیکرى تاماملاییر. اگر او اولماسا، "ستارخان قهرمان" سؤزلرى بیتمیش فیکر بیلدیرمز. دئمک "دیر" شکیلچی‌سی "ستارخان" سؤزۆله قهرمان" سؤزۆنۆ بیرى-بیرینه باغلاییر و "ستارخان" سؤزۆنۆ "مۆبتدا" و "قهرمان" سؤزۆنۆ، "خبر" ائدیر. بونا گؤره ده "دیر" شکیلچی‌سینه خبر علامتى دئییلیر. خبر علامتلرى شخصه گؤره دَییشیر.

خبر شکیلچی‌لرى بونلاردیر:

1. بیرینجى شخص تک:

الف. سؤز سس‌سیز ایله بیتسه، قالین سسلی‌لرده "آم (am)" و اینجه سسلی‌لرده "أم ( əm )" اولار: قهرمانام، مۆعللیمم.

ب. سؤز سسلى ایله بیتسه، یوخاریداکى شکیلچی‌لر ایشله‌نر، آنجاق "ى" سس‌سیز حرفى ایکى سسلى آراسیندا گلر: آنایام، ننه‌یم.

2. بیرینجى شخص جمع:

الف. سؤز سس‌سیزله بیتسه، سون سسلی‌نین قالین و یا اینجه‌لی‌یینه گؤره دؤرد چئشید "̌یق (ıq)، یک (ik)، وق (uq)، ۆک (ük)" شکیلچی‌سی ایشله‌نر: اینسانیق، مۆعللیمیک، قوهوموق، بؤیۆگۆک.

ب. سؤز سسلى ایله بیتسه، یوخاریداکى شکیلچی‌لر ایشله‌نر، آنجاق ایکى سسلى آراسیندا "ى" گلر: باجی‌ییق، چؤرکچی‌ییک، اودونچویوق.

3. ایکینجى شخص تک:

هم سسلى، هم ده سس‌سیز حرفله بیتن سؤزلرین سون سسلی‌سى قالین اولسا، علامتى "سان"، اینجه اولسا "سن" اولار: قوچاقسان، بؤیۆکسن.

4. ایکینجى شخص جمع:

هر جۆر کلمه‌نین سون سسلی‌سینه باغلى اولاراق، دؤرد چئشید "سیز (siz)، ̌سیز (sız)، سوز (suz)، سۆز (süz)" شکیلچی‌سى ایشله‌نر: آناسیز، حکیمسیز، قوهومسوز، دۆزسۆز.

5. اۆچۆنجۆ شخص تک:

هر جۆر کلمه‌نین سون سسلی‌سینه باغلى اولاراق، دؤرد چئشید "دیر (dir)، ̌دیر (dır)، دور (dur)، دۆر (dür)" شکیلچی‌سی ایشله‌نر: آنادیر، حکیمدیر، قوهومدور، اۆزۆمدۆر.

6. اۆچۆنجۆ شخص جمع:

اۆچۆنجۆ شخص تکده اولان علامتلره "لار، لر" جمع علامت‌لرى آرتیریلار: قهرماندیرلار، ننه‌دیرلر.

خبر علامتینین اینکارى: بو علامت "دگیل= دئییل"دیر. خبر شکیلچی‌لرى سؤزۆن اؤزۆنه یوخ، اینکار علامتینه آرتیریلار:

من مۆهندیس دئییله‌م.

بیز مۆهندیس دئییل‌یک.

سن مۆهندیس دئییل‌سن.

سیز مۆهندیس دئییل‌سیز.

او مۆهندیس دئییل‌دیر.

اونلار مۆهندیس دئییلدیرلر.