سس-صرف
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین سس-صرفی یاییملاناجاق‌دیر.سس-صرف
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین سس-صرفی یاییملاناجاق‌دیر.
آلتمیش‌اۆچونجو درس
عوضلیک‌لر (5)
2. ایشاره عوضلیک‌لری
ایشاره عوضلیک‌لرى منشأ اعتیبارى ایله شخص عوضلیک‌لریندن ده قدیم دیر. بو عوضلیک‌لرین جۆمله ایچینده‌کى وظیفه‌لرى شخص عوضلیک‌لرینین وظیفه‌لریندن اۆستۆندۆر. باشقا عوضلیک‌لر یالنیز مۆختلیف نیطق حیصه‌لرینى دَییشیر و اونلارین یئرینده مۆختلیف وظیفه‌لر داشیییر. آنجاق بو عوضلیک‌لر بۆتۆن بو وظیفه‌لردن باشقا، هئچ بیر نیطق حیصه‌سینى دییشمه‌دن، تعیین‌لیک وظیفه‌سى داشیییر. دیلیمیزده ان چوخ ایشله‌نن ایشاره عوضلیک‌لرى بونلاردیر:
بو، او، بئله، ائله، همین، هامان.
بو سؤزلر اوندا حقیقى عوضلیک اولا بیلر کى، جۆمله‌ده اشیانین یئرینى توتسونلار، جمع اولا بیلسین‌لر، حاللانا بیلسین‌لر، جۆمله‌نین مۆبتداسى، خبرى و تاماملیغى اولا بیلسین‌لر. بۆتۆن دیل‌لرده اولدوغو کیمى "بو، او" عوضلیک‌لرى اۆچۆنجۆ شخص تک، شخص عوضلیک‌لرینین عئینى دیر.
"بو-او" ایشاره عوضلیک‌لرینین، "او" شخص عوضلی‌یى کیمى، ایسیم‌لر کیمى حاللانماسیندا مۆعین فرق واردیر، او دا بوندان عیبارتدیر کى، بو عوضلیک‌لرده بۆتۆن حاللاردا "ن" آرتیریلیر:
بو، بونون، بونا، بونو، بوندا، بوندان.
او، اونون، اونا، اونو، اوندا، اوندان.
بیر سیرا دیل‌لرده اولدوغو کیمى، بو عوضلیک‌لر ایسیم‌لرین اولینه گلیب، اونلارى تعیین ائدیر، آنجاق اونو کئیفیت جهتدن، یعنى صیفت کیمى یوخ، بلکه اونو باشقالاریندان سئچدیریر: اون ایلدیر کى، همین یئرده یاشاییرام.
*ایشاره عوضلیک‌لریله صیفت‌لرین واحید جهتلرى و فرقلى خصوصیت‌لرى واردیر. واحید جهتلرى بونلاردیر:
1. بونلارین هر ایکیسى ایسیمدن قاباق گلیب، اونلارى تعیین ائدر:
یاخشى شعرى هامى سئور. بو شعرى چوخلارى سئویر.
بو جۆمله‌لرده "یاخشى" و "بو" سؤزلرینین هر ایکیسى عئینى وظیفه داشیییر و هر ایکیسى عئینى سواللارا جاواب وئریر: "نئجه؟ نه جۆر؟ هانسى؟"
2. بونلارین هر ایکیسى ایسیمله بیرلیکده ایشله‌ندیکده حال، جمع و خبر شکیلچی‌لرینى آلا بیلمز، آنجاق تک‌لیکده ایشله‌ندیکده اونلارین هامیسینى قبول ائده بیلر:
بئله‌لرى، بئله‌لرینى، هامانلاردان، بونلارینکى، اونونکوندا، ...
یاخشیلارى پیسلردن آییرماق لازیمدیر. اونلارین ایشلری بونلاردان فرقلی‌دیر...
بونلارى بیرى بیریندن آییران جهتلر بونلاردیر:
1. ایشاره عوضلیک‌لرى ایشاره بیلدیریر، بیر حالدا کى صیفت‌لر علامت و کئیفیت بیلدیریر.
2. صیفت اشیانین علامت و کئیفیتینى بیلدیریرسه، ایشاره عوضلیک‌لرى اشیانى باشقالاریندان فرقلندیریب، اونلارى باشقالاریندان آییریر.