اداتلارین معناجا نوعلارى
اداتلارین معنا باخیمیندان آشاغیداکى نوعلارى واردیر:
الف. شیددتلندیرن اداتلار: بو اداتلار سؤزۆن معناسى و یا جۆملهنین فیکرینى شیددتلندیرر. بونلارین چوخ ایشلهننلرى بونلاردیر: آخى، آخیر، حتى، ها، لاپ، کى، آرتیق، داها، بئله، ائله، دا، ده، دى، جا، جه، گیلن، نه...
اؤرنکلر: دى گل آخى، آخیر منى بورا یئتیردین، حتى اؤزۆ ده دیللندى، لاپ یاخشى یازها، داها دایانما، گئت گیلن.
ب. دقیق لشدیرمه، محدودلاشدیرما اداتلارى: بو اداتلار سؤزۆ و یا فیکرین معناسینى محدودلاشدیرار و یا دقیقلشدیرر. بو اداتلارین چوخ ایشلهننلرى بونلاردیر: یالنیز، محض، ائله، آنجاق، فقط، بیرجه، تکجه...
اؤرنکلر: یالنیز ائله بو سؤزۆ دئینه، آنجاق اورا گئت.
ج. سوال اداتلارى: بو اداتلار جۆملهنین سوالینى گۆجلندیرر، بو اداتلارین چوخ ایشلهننلرى بونلاردیر: بس، مگر، یعنى، آخى، مى=مو...
اؤرنکلر: بس اونو گؤرمهدین؟، مگر اؤزۆن بیلمیرسن؟، آخى گئتمک ایستهمیرسن؟ یعنى بو سؤزۆ دوز دئییلدیر؟، گئتمیرسنمى؟ گؤرمورمو؟...
د. امر اداتلارى: بو اداتلار جۆملهلرده مصلحت، تأکید و امرى آرتیرار. بو اداتلار دیلیمیزده چوخدور. اونلارین چوخ ایشلهننلرى بونلاردیر: باخ، گل، گلین، گؤرسون، بیر، ها، سانا، گیلن...
اؤرنکلر: باخ گؤر اونا نئیلرم، گل شئیطان آتیندان دۆش، عریضه یازیر یازسین دا، دینج اوتورسانا، گئت راحات اوتور گیلن.
ه. تصدیق و اینکار اداتلارى: بو اداتلار جۆملهدهکى فیکرین تصدیقى و یا اینکارینى گۆجلندیریر.
تصدیق بیلدیرن اؤنملى اداتلار بونلاردیر:
بلى، ها، هه، آها، بلى ده...
اینکار بیلدیرن اداتلارین اؤنملیلرى بونلاردیر:
یوخ، خئیر، هئ، هئچ ده، یوخ، ابدا...
اؤرنکلر: بلى، من اؤزۆم گؤردوم ، گئت ها، یوخ بو ایش اولان دئییل، بو ایشى گؤرمهیین...
و. آرزى-شرط اداتلارى: بو اداتلار جۆملهده آرزى، حسرت و شرط مفهومو بیلدیرر. بو اداتلارین چوخ ایشلهننلرى بونلاردیر: کاش، کاشکى، ائى کاش، کاشکا، نه کى، بیرجه، بارى، نه اولار، نه اولار کى.
اؤرنکلر: کاشکى سن ده بو شنلیکده اولایدین، تکى اؤیرنهسن، بیرجه بو ایش باش توتایدى، بارى بیر تشکور ائله.