قیرخینجى درس

"صیفت‌لر (2)"

2. دۆزه‌لتمه  صیفت‌لر: بیر سؤز و بیر شکیلدن یارانان صیفت‌لره، دۆزه‌لتمه  صیفت دئییلیر. بو صیفت‌لرایکى یئره بؤلۆنۆر: 1. ایسمى صیفت‌لر، 2. فعلى صیفت‌لر

1. ایسمى صیفت‌لر: بیر ایسیم و بیر شکیلچیدن دۆزه‌لن صیفت‌لر. بو شکیلچی‌لرین چوخ ایشله‌ننلری بونلاردیر:

الف. دؤرد چئشیدلى "لى(li)، لى(lı)، لو(lu)، لو(lü)":

   بو شکیلچی‌لر ایسیم‌لره قوشولوب داد، کمیت، منسوبیت و ... بیلدیرن صیفت‌لر دۆزه‌لدیر: دادلى،  باجاریقلى.

ب. دؤرد چئشیدلى "سیز(siz)، سیز (sız)، سوز (suz)، سۆز(süz)":

   بو شکیلچی‌لرله دۆزه‌لن صیفت‌لر یوخاریداکى صیفت‌لرین عکس معناسینى وئریر: آدسیز، ائوسیز، یولسوز، تۆکسۆز.

ج. دؤرد چئشیدلى "چی (çi)، چی (çı)، چو (çu)، چۆ (çü)":

   بو شکیلچی‌لر ایسیم‌لره آرتیریلیب، وظیفه و ایش بیلدیرن صیفت‌لر دۆزه‌لدر: قاچاقچى، دمیرچى، اودونچو، دؤیۆشچۆ.

د. دؤرد چئشیدلى "لیق (lıq)، لیک (lik)، لوق (luq)، لۆک  (lük)":

بو شکیلچی‌لرله دۆزه‌لن صیفت‌لر چوخلوق، خاص اولماق، برابر زامان فاصیله‌لرى بیلدیرر: داغلیق، هفته‌لیک، دونلوق، گۆنلۆک.

ه. کى (kı)، کى (ki)، کۆ (kü):

   بو شکیلچی‌لرله زامان بیلدیرن ایسیم و ظرفلردن ائله صیفت‌لر دۆزه‌لیر کى، اونلار حادیثه و یا شئی‌لرى مۆعین زامانا باغلى اولدوغونو تعیین ائدیر. بئله صیفت‌لرده قالین دوداقلانان "کو (ku)" یوخدور: آخشامکى، سحرکى، بوگۆنکۆ، بیلدیرکى، چوخدانکى.

و. ایکى چئشیدلى "کى (ki)، کى (kı)":

   بو شکیلچی‌لر ایسیم و عوضلیکلرین یئرلیک حالینا آرتیریلیب، یئر معناسى داشییان صیفت‌لر دۆزه‌لدر و "هانسى؟" ، "کیمده کى؟" ، "هارداکى؟" ، ... سواللاریندان بیرینه جاواب وئرر: ائوده کى، آتاداکى.

ز. دؤرد چئشیدلى "جیل(cil)، جیل(cıl)، جول(cul)، جۆل(cül)":

بو شکیلچی‌لر واسیطه‌سیله باجاریق، خاصیت، حدسیز علاقه، ... بیلدیرن صیفت‌لر دۆزه‌لر: قاباقجیل، آردیجیل، اؤلۆمجۆل، قوهومجول.