سس-صرف
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین سس-صرفی یاییملاناجاق‌دیر.سس-صرف
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین سس-صرفی یاییملاناجاق‌دیر.
اون‌بئشینجى درس
"کؤک و شکیلچی"
دیلیمیزده بیر سؤزدن مختلیف معنالى یئنى کلمه‌لر دۆزلتمک ایسته‌ینده، او سؤزۆن سونونا بیر و نئچه حرفی آرتیریریق. بو حرف‌لرین مۆستقیل معناسى اولماز: داغ + لیق = داغلیق، بالیق + چی= بالیقچی
سؤزۆن اؤزونه کؤک و یا ساده کؤک، آرتیریلان حیصه‌یه شکیلچی و یارانان سؤزه دۆزلتمه سؤز دئیرلر. دئمک بورادا "داغ، بالیق" سؤزلرى کؤک، "لیق، چی" شکیلچی و "داغلیق، بالیقچی" سؤزلرى دۆزلتمه سؤزلردیر.
اون‌دؤردونجو درس
"مۆرکب سؤزلرى نئجه یازماق؟"
مۆرکب سؤزلر نئچه جۆر یازیلار:
1. مۆرکب سؤزۆ یارادان کلمه‌لرین هر بیرینین مۆستقیل وورغوسو اولسا، سؤزلر آیرى یازیلار و آرالاریندا خط قویولماز: ائل گؤلۆ، سهند داغى.
2. یاخین معنالى و ضید معنالى سؤزلردن دۆزه‌لن مۆرکب سؤزلرین آراسیندا خط یازیلار: دام-داش، یاخشى- یامان.
3. عئینى سؤزلرین تکراریندان یارانان مۆرکب سؤزلرین آراسیندا "با – به - ها" اولسا، بیتیشیک، اولماسا خط ایله یازیلیر: دالبادال، وورهاوور، یاواش-یاواش
4. مۆرکب سؤزۆن ترکیبینده اولان کلمه‌لرین بیر وورغوسو اولسا، بیتیشیک یازیلیر: قاراداغ، حسنعلى، قازایاغى
اون‌اۆچونجو درس
"مۆرکب سؤزلر و اونلارین یازیلیشى"
مۆرکب سؤزلر ایکى و یا داها آرتیق ساده سؤزدن عمله گلن سؤزلره دئییلیر: کهلیک‌اوتو = کهلیک + اوتو، ائل گؤلۆ = ائل + گؤلۆ
مرکب سؤزلر بو قایدالارلا عمله گلیر:
1. ایکی و هردن اۆچ سؤزۆن بیرلشمه‌سیندن: شرفخانا، قاراداغ، ال‌اۆز‌یویان، اۆزۆیولا
2. یاخین معنالى ایکى سؤزۆن بیرلشمه‌سیندن: ال- آیاق، قوهوم- قارداش، ائو-ائشیک
3. عئینى سؤزلرین تکراریندان: بیله-بیله، ال-اله
4. ضد معنالى سؤزلرین بیرلشمه‌سیندن: داغ-دره، گئجه-گوندۆز
اون‌ایکینجی درس
"دۆزلتمه سؤزلر و سؤزدۆزلدیجى شکیلچی‌لر"
دیلیمیزده سؤزلرین چوخو ساده اولمور، بلکه ساده کؤکلره معین شکیلچی‌لر آرتیرماقلا، یئنى معنالى سؤزلر یارانیر: چیچک + لیک = چیچکلیک ، دوز + لو= دوزلو. بئله سؤزلره دۆزلتمه سؤزلر و بئله شکیلچی‌لره سؤزدۆزلدیجى شکیلچی‌لر دئییلیر. اؤرنک اولاراق:
دۆز (düz): دۆزن/ دۆزگۆن/ دۆزلۆک
دیل (dil): دیلک/ دیلچی/ دیلمانج
گؤز (göz): گؤزلۆک/ گؤزلۆ/ گؤزتچی/ گؤزسۆز
دیلیمیزده دۆزلتمه سؤزلره یئنه ده سؤزدۆزلدیجى شکیلچی‌لر آرتیریب، تزه سؤز دۆزلتمک اولار:
یاز + ى: یازی/ + چی : یازیچی/ + لیق: یازیچی‌لیق
اون‌بیرینجی درس
"سؤز ایله اونون ترکیبى"
سؤزلر قورولوش‌لارینا گؤره، اۆچ یئره بؤلۆنۆر:
1. ساده سؤزلر: تکلیکده معناسى اولان و بیر حرف دۆشرسه، معناسینى ایتیرن سؤزلره ساده سؤزلر دئییلیر: آنا، ائو، کیتاب، ...
2. دۆزلتمه سؤزلر: بیر ساده سؤز و سؤزدۆزلدن شکیلچی‌لردن عیبارت اولان سؤزلره، دۆزلتمه سؤزلر دئییلیر: /آتلى = آت + لى/، /وطنداش = وطن + داش/.
3. مرکب سؤزلر: ایکى و یا نئچه کؤکدن دۆزه‌لن سؤزلره مرکب سؤزلر دئییلیر: کوراوغلو = کور + اوغلو، ایستى اوت = ایستى + اوت.
سؤزۆن دَییشیلمه‌ین و مۆستقیل معناسى اولان حیصه‌سینه کؤک دئییلیر. ساده سؤزلر بیر کؤکدن، دۆزلتمه سؤزلر بیر کؤک و سؤزدۆزلدن شکیلچیدن، مرکب سؤزلر ایسه، ایکى و داها آرتیق کؤکدن عیبارت اولور.
سؤزۆن دَییشن و موستقیل ایشلنمه‌ین حیصه‌سینه شکیلچی و یا "اک" دئییلیر.
شکیلچی‌لر ایکی یئره بؤلۆنۆر: 1. سؤزدۆزلدیجى، 2. سؤزدگیشدیریجى.