یۆز‌ییرمی‌بیرینجی درس

فعل‌لر (50)

فعلی باغلاما

1-    دیقدا 4:

  بو شکیلچی‌لرله دۆزه‌لن فعلی باغلامالاردا، اساس فعل ایله بیر زاماندا باش وئرن مضمونلو فعلى باغلاما اولور. بو فعلى باغلامالار ساده جۆمله‌لرده زامان ظرفى اولور:

مۆعلیمى دینله‌دیکده ساکیت اوتور. رییس ایچه‌رى گیردیکده هامى آیاغا قالخدى.

بونلاردا فعلى باغلاما ترکیبى و مۆرکب زامان ظرفى اولور.

2-    ینجا 4/ یینجا 4:

   بو شکیلچی‌لرله ائله فعلى باغلامالار دۆزه‌لیر کى، عمومیتله زامان مضمونو داشیییر. آنجاق بو زامان آنلاییشى اؤزلویونده ایکى شکیلدن بیرینده اولور:

1. مۆعین زامان مقدارینى بیلدیریر. مثلا "آنا، سرباز گئدن اوغلو گؤزوندن ایتینجه دالیجا باخدى" جۆمله‌سینده "ایتینجه" فعلى باغلاماسیندا هم زامان، هم ده مۆعین زامان میقدارى آنلاییشى واردیر. بو فعلى باغلامالارین اینکارى دا اولار.

2. بعضا بو فعلى باغلامالار زامانین بللى میقدارینى دئییل، بیر آنینى بیلدیریر، یعنى بیرینجى ایش باش وئرن کیمى، فورا بیتیر و ایکینجى فعل باشلانیر. مثلا "آنا ایتگین گئدن اوغلونو گؤرونجه قوجاقلادى" جۆمله‌سینده "گؤرونجه" فعلى باغلاما بیلدیریر کى، "گؤرمک" فعلى باشلایان کیمى بیتیر و "قوجاقلادى" جۆمله‌سینده "گؤرونجه" فعلى باغلاما بیلدیریر کى، "گؤرمک" فعلى باشلانماق کیمى بیتیر و "قوجاقلادى" فعلى باشلانیر.

   بو شکیلچی‌لرله دۆزه‌لن فعلى باغلامالاردا ساده جۆمله‌لرده زامان ظرفى اولور: بو سؤزۆ ائشیدینجه اونون حالى قاریشدى. اوتوز ایلدن سونرا او منى گؤرونجه تانیدى.

   بونلاردا ساده گئنیش جۆمله‌ ده، فعلى باغلاما ترکیبى یارادیر و همن جۆمله‌نین مۆرکب زامان ظرفى اولور. مثلا "گۆنش بیر قاریش اوفوقدن اوجالینجا اونا باخدیم." جۆمله‌سینده "گۆنش بیر قاریش اوفوقدن اوجالینجا" مۆرکب زامان ظرفی‌دیر و "نه زامانا قدر؟" سوالینا جاواب وئریر. هابئله "قیز آنادان گؤرمه‌یینجه اؤیود آلماز." (دده قورقود) جۆمله‌سینده "آنادان گؤرمه‌یینجه" سؤزلرى مۆرکب زامان ظرفی‌دیر.

3-    آلى 2/ یالى 2:

   بو شکیلچی‌لرله ائله فعلى باغلامالار دۆزه‌لر کى، اونلار باش وئرمیش ایکى ایشین آراسینداکى زامان فاصیله‌سینى بیلدیریر. مثلا "وطنه قاییدالى اۆزوم گۆلمه‌میش‌دیر" جۆمله‌سینده "قاییدالى" فعلى باغلاما وطنه قاییداندان بو گۆنه قدر کى فاصیله‌نى بیلدیریر.

   بو فعلى باغلامالار بعضا ساده گئنیش جۆمله  ده فعلى باغلاما ترکیبى یارادیر و جۆمله‌نین مۆرکب زامان ظرفى اولور. مثلا "سیزین یئریزه قوناق گله‌لى حالیم دۆزه‌لمیش‌دیر" جۆمله‌سینده "سیزین یئریزه قوناق گله‌لى" سؤزلرى بیرلیکده جۆمله‌نین مۆرکب زامان ظرفیدیر.