یۆزآلتینجی درس

فعل‌لر (35)

فعلین لازیم شکلى (فورمو)

  فعلین لازیم شکلى، ایشین ایجراسینین لازیم اولدوغونو بیلدیرر، اونون زامان شکیلچی‌سی اولماز، آنجاق خصوصى علامتى اولار. لازیم شکیل ایکى جۆر اولار:

1-     ساده فورما: بو فورمانین علامتى "آسى-أسى" دیر کى، فعلین کؤکونه قوشولار. فعلین کؤکو سسلی‌له قورتارسا و بیتیشن شخص عوضلیگی سسلیله باشلانسا، اونلارین آراسینا سس‌سیز "ى" آرتیریلار. بو فعل‌لرده زامان علامتى اولماسا دا، ایشین گله‌جکده باش وئره‌جه‌یی تصور اولونار: آلاسی‌یام، اوخویاسی‌یام، اوخویاسی‌دیر ...

2-    مۆرکب فورما: بو فورمانین علامتى "ایدى"دیر کى، یوخاریداکى "آسى-أسى" شکیلچی‌لرینه آرتیریلار، اؤزۆ ده هم کامیل، هم ده ایختیصارلا یازیلا بیلر. یعنى "آسى ایدى/آسییدى، أسى ایدى/أسییدى". بو فورما حئکایت مضمونو بیلدیرر: آلاسى ایدیم، آلاسی‌یدیز، گؤره‌سی‌یدیر.

    هر ایکى فورمانین غیر شهودى شکیلى "ایمیش/میش" واسیطه‌سیز دۆزه‌لر: آلاسى ایمیش سینیز/ آلاسی‌یمیش‌سینیز، آلاسى ایمیشم. بو شکیل ریوایت مضمونو بیلدیریر.

    دئییلمه‌لی‌دیر کى، لازیم فورمانین مۆرکب شکلینده اولان ایکى نوعون هم ده مضمونجا فرق‌لرى واردیر. بئله کى، "دى 4" ایله دۆزه‌لن نیسبتا یاخین کئچمیشى گؤستردیگى حالدا، "ایدى" ایله دۆزه‌لن داها اوزاق کئچمیشى گؤستریر.

    لازیم شکلین ساده سینین عمومی فورمو:

    فعلین کؤکو + فورم علامتى + شخص سونلوقلارى

    مۆرکب فورمون عمومى فورمولو:

    فعلین کؤکو + فورم علامتى + کؤمکچى فعل + شخص سونلوغو.

    فعلین لازیم شکلى ایله "ایدى" و "ایمیش" کؤمکچى فعل‌لردن باشقا هم ده "ایسه/ سه" کؤمکچى فعلى ایشله‌نر. آنجاق اگر "ایدى" کؤمکچى فعلى "حئکایت"، "ایمیش" فعلى "ریوایت" مضمونو بیلدیریرسه، "ایسه" کؤمکچى فعلى "شرط" مضمونو ایفاده ائدیر.