سس-صرف
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین سس-صرفی یاییملاناجاق‌دیر.سس-صرف
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین سس-صرفی یاییملاناجاق‌دیر.
یۆزاۆچونجو درس
فعل‌لر (32)
"خبر فورماسینین ایکى نوعو"
کئچن درسلرده گؤردویوموز کیمى "ایدى" و "ایمیش" کؤمکچى فعل‌لرى دیلیمیزده هم تام، هم ده قیسا شکیلده ایشله‌نر. تام شکیلده ایشله‌ندیکده اونلار، مۆستقیل کلمه کیمى، آهنگ قانونونا تابع اولماز، یعنى اصیل فعل‌له هماهنگ اولماز، آنجاق اونلار قیسا شکیلده ایشله‌ندیکده فعل‌لره قوشولار و اونلارین سس قورولوشونا تابع اولار.
بو گۆن آنا دیلیمیزین قایدا کیتابلاریندا زامان شکیلچی‌لریله شخص سونلوقلارى آراسیندا ایشله‌نن "ایدى" و یا اونون ایختیصارى "دى 4" شکیلچی‌لرى ایشتیراک ائدن فعل‌لر شکیل اعتیباریله خبر فورماسینین (شکلینین) مۆرکبى، مضمونجا ایسه "خبرین حئکایه‌سى" حئساب اولونور: آلمیشدیم /آلمیش ایدیم،
گؤره‌جک‌دینیز/ گؤره‌جک ایدینیز.
بوگۆن آنا دیلیمیزین قایدا کیتابلاریندا زامان شکیلچی‌لریله شخص سونلوقلارى آراسیندا ایشله‌نن "ایمیش" و یا اونون ایختیصارى "میش 4" شکیلچی‌لرى ایشتیراک ائدن فعل‌لر شکیل اعتیباریله خبر فورماسینین (شکلینین) مۆرکبى و مضمونجا ریوایتى آدلاندیریلیر:
آلمیش‌میشام/آلمیش ایمیشم،
گؤره‌جک‌میش‌سینیز/ گؤره‌جک ایمیش‌سینیز.
یوخاریدا دئدییمیز کیمى، بو مۆرکب فعل‌لرده "شهودى" کئچمیش زامان ایشتیراک ائتمیر. اونا گؤره کى، بو کؤمکچى فعل‌لرده قطعیت و شهودیلیک اولمادیغى حالدا، شهودى ده بو مضمونلار واردیر و ایکى ضید فیکیر بیر یئره توپلانا بیلمز.
مۆرکب خبر فورماسینین "اوزاق کئچمیشى" واردیر کى، ایکى شکیلده ایشله‌نر.
بو ایکى شکیل هم فورم، هم ده مضمونجا بیرى-بیریندن فرقله‌نیر. "ایدى" و یا اونون ایختیصارى "دى 4" ایله دۆزه‌لن اوزاق کئچمیشده "ایدى" کؤمکچى فعلى مۆستقیل ایشله‌ننده داها اوزاق کئچمیشه دلالت ائدیر. بیر صورتده کى، "دى 4"له دۆزه‌لن اوزاق کئچمیش نیسبتا یاخین کئچمیشى بیلدیریر. بو کئچمیشین شخص علامت‌لرى "شهودى" کئچمیشده اولدوغو کیمی‌دیر. زامان و شخص شکیلچی‌لریله بیرلیکده اوزاق کئچمیشین صرفى بئله دیر:
آچمیشدیم/آچمیش ایدیم، آچمیشدین/آچمیش ایدین، آچمیشدى/آچمیش ایدى، آچمیشدیق/آچمیش ایدیک، آچمیشدیز/آچمیش ایدیز، آچمیشدیلار/آچمیش ایدیلر.
اینکاریندا فعلین کؤکونه "ما-مه" آرتیریلار: آچمامیشدیم، گلمه‌میشدین ...
بو فعل‌لره شهودى کئچمیش دئییلیر.
بونلاردان باشقا آنا دیلیمیزده ائله فعل‌لر واردیر کى، اونلاردان خبر وئرن شخص، اونلارین ایجراسینى اؤز گؤزویله گؤرمه‌میش، آمما آیریلاریندن ائشیتدیگى سؤزلر و خبرلر یا باش وئرن حادیثه‌لردن نتیجه چیخاردیب، غیر شهودى شکیلده او ایشلرین ایجراسیندان خبر وئرر. فعلین بئله شکیل‌لرینه "غیر شهودى" و یا "ریوایت" شکلى دئییلیر.
فعلین غیر شهودى کئچمیشی‌نین علامتى دؤرد چئشیدلى "میش 4" و یا تام فورمادا "ایمیش"-دن عیبارتدیر.
غیر شهودى شکلین اینکار علامتى هامان "ما-مه" دیر کى، فعلین کؤکونه قوشولار.