یئتمیش‌بئشینجی درس

فعل (4)

فعل‌لرین قورولوشجا نوعلارى

مۆرکب فعل‌لر

   دیلیمیزده مۆرکب فعل‌لرین چوخ اهمیتى واردیر. بو فعل‌لر حیاتین ایسته‌یى و دیلین طبیعى اینکیشافى ایله باغلی‌دیر.

   دیلیمیزده بیر ایسیمله بیر فعلدن یارانان مۆرکب فعل‌لر اولدوقجا چوخدور. بو جهتدن دیلیمیز دونیانین ان زنگین دیل‌لریندن بیری‌دیر. میثال اۆچۆن  توتماق فعلیندن: باش توتدو، ال توتدو، اسیر توتدو، دیله توتدو، سؤزه توتدو، سو توتدو، ...

دیلیمیزده مۆرکب فعل‌لر دؤرد نوعدور:

1. ایدى-ایمیش (دى-میش):

   بوگون دیلیمیزده اولمایان "ایمک" فعلیندن قالان بو کؤمکچى فعل‌لر، فعلین امر و ماضى موطلق (شهودى کئچمیش) دن باشقا بۆتۆن فورمالاریله ایشله‌نیب، مۆرکب فعل‌لر یارادار: یازمیش ایدیم، گلمیش ایدیک، گله‌سى ایدى، گلیر ایدى، گلمیش ایمیش، ...

2. اول-ائت- ائله:

بو قسما مۆستقیل اولان فعل‌لر، کؤمکچى فعل کیمى، چوخراق آلینما ایسیم و هردن صیفت‌لردن سونرا گلیب، مۆرکب فعل‌لر یارادار: حاضیر اول، امر ائت، رد ائله، ...

3. بیل: فعلین باجاریق فورماسى آدلانان "بیل" واسیطه‌سیله دۆزه‌لن مۆرکب فعل‌لر: یازا بیلدیم، یازا بیلرمیشم، ...

4. ایسیم+فعل: ایسیم و فعلدن یارانان مۆرکب فعل‌لرى اۆچ یئره آییرماق اولار:

الف) آدلیق حالدا اولان ایسیم‌لرله دۆزه‌لن مۆرکب فعل‌لر: ال چکمک، گؤز قویماق، باش وورماق، قولاق آسماق، دیل تؤکمک، ...

ب) یؤنلۆک حالدا اولان ایسیم‌لرله دۆزه‌لن مۆرکب فعل‌لر: باشا دۆشمک، اله سالماق، دیله دۆشمک، گؤزه گلمک، باشا گلمک، ...

ج) چیخیشلیق حالدا اولان ایسیم‌لرله دۆزه‌لن مۆرکب فعل‌لر: یولدان آزماق، الدن سالماق، گؤزدن دۆشمک، باشدان سووماق، ...

د) نادیر حاللاردا یئرلیک حالدا اولان ایسیم‌لرله ده مۆرکب فعل‌لر دۆزه‌لیر: گؤزده-قولاقدا اولماق، آرخادا سۆرۆنمک، ...