قیرخ‌سککیزینجی درس

مۆرکب صیفت‌لر:

   مۆرکب صیفت‌لر ایکى سؤزۆن بیرلشمه‌سیندن عمله گلیر، لاکین بو بیرلشمه ترکیب دئییل‌دیر، بلکه ایکى سؤز بیرلشه‌رک تزه مضمونلو بیر سؤز، صیفت یارادیر. حتى ایکى تام مۆختلیف نیطق حیصه‌سیندن یارانمالارینا باخمایاراق، چوخ حاللاردا بیر وورغوسو اولور.

   معاصیر آنا دیلیمیزده، منشألرینه گؤره ایکى گروه مۆرکب صیفت واردیر:

الف) اؤز سؤزلریمیزله عمله گلن مۆرکب صیفت‌لر.

ب) عرب و فارس دیل‌لریندن آلینمیش مۆرکب صیفت‌لر.

الف) اؤز سؤزلریمیزله عمله گلن مۆرکب صیفت‌لر:

1. ایکى صیفتین تکراریندان دۆزه‌لن‌لر: یاشیل- یاشیل چمنلر. بو صیفت‌لرین آراسیندا خط قویولمالیدیر.

2. ایکى ایسمى صیفتدن دۆزه‌لن‌لر. بونلار گاه عئینى سؤزۆن تکراریندان، گاه ایسه معناجا یاخین کلمه‌لردن دۆزه‌لیر. هر ایکی حالدا کلمه‌لرین آراسیندا خط قویماق لازیمدیر: مزه‌لى- مزه‌لى حئکایه‌لر، باغلى-باغچالى کندلر، گۆللۆ-چیچکلى باغلار، حدسیز- حئسابسیز فایدالى ایشلر.

3. بیر ساده صیفت و بیر ایسمى صیفتدن دۆزه‌لن‌لر: اوجا بویلو قیز، درین دۆشۆنجه‌لى اینسان، ایستى‌قانلى اوشاق، سویوق‌قانلى خانیم.

4. بیر ساده صیفت و بیر ایسیمدن دۆزه‌لن مۆرکب صیفت‌لر: دیک‌باش آدام، گؤى‌گؤز کیشى، قاراقاش اوغلان، قاراگؤز خانیم.

5. بیر فعلى صیفت و بیر ایسیمدن دۆزه‌لن‌لر: گؤزۆ‌توخ آدام، دیلى‌شیرین قیز، قانى‌قارا آدام.

6. نیسبت شکیلچی‌سی اولان بیر ایسیمله بیر صیفتدن دۆزه‌لن‌لر: گؤزو توخ آدام، دیلى شیرین قیز، قانى قارا آدام.

7. بیر نیسبت شکیلچی‌لى ایسیم و ایسیمدن دۆزه‌لن صیفتله یارانان‌لار: اوستو اؤرتولو، گؤزو قانلى آدام، آلتى فنرلى تختخواب.

8. بیر نیسبت شکیلچیلى ایسیم و بیر فعلى صیفتدن دۆزه‌لن‌لر: آلنى آچیق کیشى، الى آچیق آدام، قانى قاچمیش ات، اوستو اؤرتولو مسئله، یولونو آزمیش آدام.

9. مۆرکب فعل‌لردن دۆزه‌لن مۆرکب صیفت‌لر: تأیید اولونان ایش.

10. "دان-دن" شکیلچیلى بیر ایسیم و بیر صیفتدن دۆزه‌لن‌لر: داشدان یومشاق، دیلدن ایتى، آغیلدان کم.

11. بیر ساى و بیر ساده ایسیمدن دۆزه‌لن‌لر: بئش‌بوجاق اولدوز، اۆچ‌مرتبه ائو، دؤرد‌قاپیلى باغ.

12. بیر ساى و بیر دۆزه‌لتمه  صیفتدن دۆزه‌لن‌لر: بئش ایل‌لیک نقشه، دؤردآیاقلى حئیوان، دؤردتئللى دورنا، اون‌مرتبه‌لى بینا.

13. ایکینجى نوع تعیینى سؤز بیرلشمه‌لرى واسیطه‌سیله دۆزه‌لن مۆرکب صیفت‌لر: بایرام قاباغى، سحر اۆستۆ، سئچگى قاباغى.