سککیزینجی درس

"هئجا "

   سؤزلر پارچا-پارچا دئییلیر، هر پارچا بیر هئجادیر و هر هئجادا بیر سسلى وار. مثلا "گل" سؤزۆنده بیر سسلى وار و بیر دفعه آغیزدان چیخیر، بونا گؤره ده بیر هئجالى سؤزدور. آمما "آنا = آ + نا" سؤزۆ ایکى پارچا حالدا آغیزدان چیخیر، اؤزۆنده ده ایکى سسلى وار، بونا گؤره ده ایکى هئجالى سؤزدۆر.

   سؤزده نه قدر سسلى اولسا، بیر او قدر ده هئجا اولار. هئجالارین سایینا گؤره، سؤزلر بیر هئجالى /أل- آت/، ایکى هئجالى /آنا- اینک/، اۆچ هئجالى /قارداشلیق- دومانلى/، دؤرد هئجالى /یازیچیلیق- آذربایجان/، بئش هئجالى /آبادلاشدیرماق- آذربایجانلى/ و ... اولور.

   اؤزگه دیل‌لردن آلینمیش سؤزلرده‌کى هئجالارى نظره آلماساق، آنا دیلیمیزده اساسدا 5 نؤوع هئجا واردیر:

1-     تام آچیق هئجا: سؤزۆن باشیندا گلن و یالنیز بیر سسلیدن عیبارت اولان هئجالار: آ+ نا، ای + کى.

2-    آچیق هئجا: بیر سس‌سیز و بیر سسلیدن عیبارت اولان و سؤزۆن هر یئرینده گله بیلن هئجالار: با + با، بى + بى.

3- قاپالی هئجا: بیر سسلى و بیر سس‌سیزدن قورولان هئجا. بو هئجا سؤزۆن هر یئرینده گله بیلر: ایت، آش

4- تام قاپالی هئجا: ایکى سس‌سیزین آراسیندا بیر سسلیدن عیبارت اولان هئجالار کى، سؤزۆن هر یئرینده ایشله‌نه بیلر: باغ، گؤز.

5- ایکینجى تام قاپالی هئجا: اوچ سس‌سیز  و بیرینجی سس‌سیز‌دن سونرا گلن بیر سسلی‌دن عیبارت اولان هئجا کى، سونراکى ایکى سسلیدن بیرى موطلق"سونور"، تام جینگیلتی‌لی اولمالی‌دیر: دؤرد، قورد.

   سونوندا ایکى سس‌سیز اولان هئجالارین بیر سیراسینین اولینده سس‌سیز اولمور: آلت، اؤرت.